Pozbywamy się śmieci w najradykalniejszy i najskuteczniejszy sposób: nie patrzymy na nie, sprawiając, że stają się niewidzialne, i nie myślimy o nich, sprawiając, że stają się nie do pomyślenia (Z. Bauman, Życie na przemiał, Kraków 2005).

Można byłoby sparafrazować myśl Mary Douglas[1] i powiedzieć, że śmieć to w istocie zaburzenie porządku. Nie ma czegoś takiego jak śmieć absolutny. Śmieć istnieje tylko w „oku patrzącego”. Podobnie jak w przypadku brudu, pozbycie się śmieci nie jest czynnością negatywną, ale działaniem pozytywnym służącym organizacji otoczenia[2], sposobem na wprowadzanie i odtwarzanie ładu. I właśnie, między innymi, ze względu na przywołane tezy – temat, który podejmujemy, jest warty głębszego namysłu.

„Śmieć”, jako to, co „niepotrzebne”, wydaje się być bardzo zręczną metaforą. Jej użycie pozwala oświetlić różne fragmenty rzeczywistości społeczno-kulturowej, które z pozoru wydają się nie mieć ze sobą wiele wspólnego. Zbędne, wadliwe, uszkodzone, niemodne, brzydkie, wykluczone, przestarzałe, nieaktualne, niepasujące, brudne, zniszczone, odrzucone, bezwartościowe, niewłaściwe – to wybrane określenia mogące definiować status tego, co staje się odpadem. Niektórym aspektom tego zagadnienia poświęcono stosunkowo dużo uwagi w myśli humanistycznej, innym zdecydowanie mniej. Ile „ukrytych” historii o kulturze można opowiedzieć dzięki śmieciom i metaforze „śmieci”? Chcielibyśmy, by zgromadzone teksty były w pewnej mierze diagnozą współczesności.

Szczególnie interesują nas następujące zagadnienia (proponujemy poniżej „chmurę” powiązanych, uzupełniających się idei i pomysłów, które chcielibyśmy wspólnie z Państwem rozwinąć):

•  konstruowanie pojęcia „śmieć” w kulturze;
• (nieistnienie) śmieci w kulturze niedoboru i (nadprodukcja) śmieci w kulturze nadmiaru; śmieć jako rzecz do ponownego wykorzystania i jako rzecz zbędna;
• proces produkowania śmieci i pozbywania się śmieci; śmieć jako produkt uboczny produkcji i konsumpcji;
• semiotyka śmieci; zmienność znaczeń i wartości śmieci; bycie „śmieciem” jako element biografii przedmiotów;
• przestrzenie służące do gromadzenia odpadów, śmieci i śmieci potencjalnych – pakamery, piwnice, strychy, komórki, garaże, śmietniki, wysypiska śmieci;
• „wystawki” – miejskie akcje wywozu „ponadgabarytowych” śmieci;
• grupy zawodowe zajmujące się usuwaniem śmieci; ludzie utrzymujący się z przeszukiwania śmietników; zbieracze złomu;
• przedmioty ponownie odzyskane – nurt recyclingowy we wzornictwie; „śmieci” dla sztuki/w sztuce współczesnej; fenomen second-handów i vintage-shopów;
• śmieci a kolekcjonerstwo w muzeum – muzeum a śmietnisko; śmietnik jako konkurencja dla muzeum; destrukt/przedmiot niekompletny w muzealnej kolekcji;
• ludzie-śmieci, np. wyłączeni z debaty publicznej, nie-konsumenci lub konsumenci-w-ograniczonym-stopniu, nieprzystosowani społecznie/psychologicznie, nieudacznicy, frustraci;
• śmieci zróżnicowane kulturowo i cywilizacyjnie – jak się śmieci w różnych miejscach na świecie;
• „śmieć” jako wiedza niepotrzebna w sprawnym funkcjonowaniu w świecie; przebrzmiałe idee i koncepcje; wiedza niepożądana w społecznie obowiązującej wizji ładu.

Po konferencji planowane jest wydanie monografii książkowej. Na artykuły będziemy oczekiwać do 15 stycznia 2014 roku (teksty prosimy przesyłać na adres: k.kulikowska@ptl.info.pl).

Rada naukowa konferencji:
dr hab. Janusz Barański (UJ)
dr hab. prof. UAM Waldemar Kuligowski (UAM)
prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński (UG)
dr Włodzimierz Pessel (UW)
dr Tomasz Rakowski (UW)
dr hab. prof. UG Dorota Rancew-Sikora (UG)
dr hab. prof. UW Grażyna Romańczuk-Woroniecka (UW)
prof. dr hab. Roch Sulima (SWPS, UW)

Komitet organizacyjny:
Przewodnicząca:
Katarzyna Kulikowska (PTL/OG)

Członkowie:
Karolina Ciechorska-Kulesza (UG)
Sławomir Czarnecki (IKM)
Ewa Gilewska (PTL/OG)
Cezary Obracht-Prondzyński (UG)
Tomasz Siemiński (PTL/OG)
Mirosław Szwabowicz (PTL/OG)