lata 50.
W 2017 roku obchodzimy 60-lecie Oddziału Gdańskiego PTL, który założony został 26 czerwca 1957 roku. Pierwszym prezesem został dr Feliks Markowski – kierownik Katedry Historii Architektury żywo zainteresowany ochroną budownictwa ludowego. Już w 1958 roku wiceprezesem zostaje dr Longin Malicki – twórca i długoletni kierownik Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku. Oddziałowi sekretarzuje Wojciech Błaszkowski badacz architektury i sztuki Kaszub prowadzący szeroką działalność edukacyjną, popularyzacyjną i badawczą. W pierwszym Zarządzie zasiadali także Leon Roppel – filolog, poeta i prozaik piszący po kaszubsku, zasłużeni dla regionu księża: ks. dr Władysław Łęga, ks. dr Bernard Sychta. Choć zmniejsza się początkowa ilość członków w roku 1958 i z 36 założycieli ubywa 11, to pozostali członkowie prowadzą intensywną działalność odczytową i badawczą. Bernard Sychta prowadzi badania nad kaszubskimi grupami regionalnymi, Leon Roppel opracowuje przysłowie kaszubskie, Wojciech Błaszkowski dokonuje ewidencji zabytków kultury materialnej w pow. kartuskim, Hubert Wilczewski zajmuje się badaniem kultury Powiśla.
lata 60.
W 1960 roku prezesem zostaje dr Longin Malicki. Lata 60. to okres intensywnej i ożywionej działalności członków gdańskiego PTL. Z zapałem realizują oni przyjęty cel polegający na: szerzeniu i pogłębianiu wiedzy i popieraniu rozwoju kultury ludowej Pomorza Gdańskiego oraz prowadzeniu badań i publikowaniu. Prof. Feliks Markowski (wiceprezes) prowadzi badania nad budownictwem wiejskim w pow. bytowskim i słupskim, dr Longin Malicki prowadzi badania nad potrawami rybnymi Kaszubów, występuje z szeregiem odczytów na temat tańców ludowych i instrumentów muzycznych regionu. Leon Roppel wygłasza odczyty o literaturze kaszubskiej, dr Władysław Łęga wydaje Legendy Pomorza. Feliks Markowski, Longin Malicki i Wojciech Błaszkowski występują z ideą utworzenia skansenu pomorskiego w Dolinie Radości w Oliwie. Swój pomysł szeroko propagują w prasie, jednak na skutek oporu ówczesnych władz nie udaje im się go zrealizować. W 1963 roku dochodzą nowi aktywni członkowie: Tadeusz Bolduan, Izolda Kaczmarczyk, Krystyna Szałaśna. Tadeusz Bolduan rozpoczyna swoje badania wśród Słowińców, Krystyna Szałaśna śledzi obyczaje pogrzebowe Kaszubów. Ks. Bernard Sychta intensywnie pracuje nad słownikiem kaszubskim, Longin Malicki w tym czasie skupia się nad badaniem bursztyniarstwa i transportu, lecznictwa ludowego, Wojciech Błaszkowski rozpatruje zagadnienia związane z kociewską sztuką ludową, Hubert Wilczewski penetruje środowisko rybaków pisząc szereg artykułów na temat tradycyjnego rybołówstwa. Wiele tekstów ukazuje się w Literach, którego redaktorem naczelnym jest Tadeusz Bolduan. Wychodzi praca Leona Roppla pt.: Morze w przysłowiu kaszubskim. W latach 1965-66 członkowie Oddziału pracujący w Dziale Etnografii MNG prowadzą badania nad przebierańcami noworocznymi, dokonują inwentaryzacji przydrożnych krzyży i kapliczek. Prowadzą także ożywioną współpracę z etnografami z ościennych krajów: Węgier, Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii. W 1967 roku ożywa sprawa skansenu. Wojciech Błaszkowski i Longin Malicki przedkładają Wydziałowi Kultury w Gdańsku projekt budowy Parku Etnograficznego we Wdzydzach. Tym razem pomysł znajduje zrozumienie i wchodzi w etap realizacji. Longin Malicki zwraca też uwagę na nie badany rejon Żuław, w którym nastąpiła wymiana ludności i zaczyna penetrację tego obszaru pod kątem gromadzenia kolekcji żuławskiej dla Oddziału Etnografii MNG. Członkowie gdańskiego PTL udzielają się w Dniach Folkloru Ziemi Gdańskiej i konkursie Sztuka ludowa Pomorza Gdańskiego.
lata 70.
W 1971 roku członkowie Oddziału organizują pierwszy w Gdańsku, a XLVI Ogólnopolski Zjazd i konferencję PTL. Podczas konferencji członkowie PTL wygłosili 4 referaty. Longin Malicki mówił o problemach etnograficznych Żuław i potrzebie ich badania, Wojciech Błaszkowski zaprezentował projekt Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach, Izolda Kaczmarczyk przedstawiła zmiany wystroju wnętrz izb chłopskich na Kaszubach i Kociewiu, Krystyna Szałaśna omówiła atrybuty obrzędowe w regionie Pomorza Gdańskiego. Zjazd był szeroko rozreklamowany w prasie miejscowej. Z okazji Zjazdu ukazał się specjalny numer Liter (R.X, nr 9, 1971). Także czasopismo Jantarowe Szlaki (nr 8-9, 1971) poświęciło częściowo swój numer tej tematyce. Na początku lat 70-tych do Zarządu Oddziału dołączają kolejni etnografowie: Tadeusz Sadkowski, Elżbieta Szymroszczyk. W 1973 roku ukazuje się praca Longina Malickiego pt.: Kociewska sztuka ludowa, ks. Bernard Sychta swoje badania dialektologiczne finalizuje unikatową publikacją: Słownikiem gwar kaszubskich na tle kultury ludowej. Elżbieta Szymroszczyk zestawia bibliografię Kaszub do 1969 roku i opracowuje dokumentację haftów kaszubskich na podstawie zbiorów muzealnych. Tadeusz Sadkowski wydaje Chatę za miastem omawiając w niej zagadnienia tradycyjnego budownictwa Kaszub. W roku 1978 siedziba Oddziału Gdańskiego PTL zostaje przeniesiona do Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Gdańsku, gdzie wówczas pracuje sekretarz Krystyna Szałaśna. Rozproszenie członków nie sprzyja pracy Oddziału. Zaczyna ubywać zasłużonych członków. W 1978 roku umiera Leon Roppel.
lata 80.
Do Zarządu PTL na początku lat 70-tych dołącza aktywna etnograf Teresa Lasowa wówczas pracująca w Muzeum w Pucku. Liczba członków sukcesywnie wzrasta. W roku 1984 było ich 19, a w roku 1985 wraz z przyjęciem Koła Ormian w ramy Oddziału Gdańskiego już 37. Koło Ormian rozpoczyna działalność odczytową popularyzującą kulturę Ormian. Członkowie Oddziału szczególną uwagę w tym czasie poświęcają sztuce ludowej i formom opieki nad twórcami ludowymi, angażują się w liczne imprezy, jarmarki folklorystyczne. Ściśle współpracują z Wojewódzkim Ośrodkiem Kultury, Cepelią, Stowarzyszeniem Twórców Ludowych, Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim. Ukazuje się praca Wojciecha Błaszkowskiego (1983) Hafty regionalne na Pomorzu. Oprócz przyrostu nowych członków lata 80. przynoszą także poważne straty jeśli chodzi o członków założycieli. W 1982 roku umiera Bernard Sychta, w 1985 roku Feliks Markowski, w 1986 roku Longin Malicki, w 1987 roku Władysław Kirsten – autor Pieśni Kociewia oraz przewodniczący Koła Ormian – Marian Abgarowicz. Podczas wyborów w 1987 roku prezesem zostaje Wojciech Błaszkowski, wiceprezesem Teresa Lasowa, sekretarzem Anna Kwaśniewska. Siedziba PTL OG na powrót przeniesiona zostaje do Muzeum Etnograficznego w Gdańsku-Oliwie, gdzie pracuje nowa sekretarz. Następuje skoncentrowanie działalności wokół muzeum, gdzie pracuje wielu członków Zarządu Oddziału Gdańskiego PTL.
lata 90.
Ze względu na podeszły wiek z funkcji prezesa w 1990 roku rezygnuje Wojciech Błaszkowski. Jego funkcję przejmuje Teresa Lasowa, która także niebawem staje się dyrektorem Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach. W szeregi członków PTL OG wstępują muzealnicy z różnych instytucji muzealnych Pomorza Gdańskiego będący zarazem absolwentami etnografii. Nowi pracownicy, a zarazem członkowie PTL realizują pasje zawodowe, z zamiłowaniem prowadzą badania terenowe regionu Pomorza i realizują swoje tematy badawcze. Pracownicy Oddziału Etnografii MNG we współpracy z Zakładem Socjologii Kultury Uniwersytetu Gdańskiego powołują pismo Gdańskie Studia Antropologiczne (1992 rok), gdzie zamieszczają artykuły, publikacje. Wraz z przyrostem składu osobowego i zaangażowaniem młodych członków możliwe staje się ponowne zorganizowanie ogólnopolskiego LXVII Zjazdu PTL w Gdańsku. Nad organizacją Zjazdu czuwali Teresa Lasowa, Anna Kwaśniewska, Ewa Gilewska, Wiktoria Blacharska, Barbara Maciejewska. Zjazdowi towarzyszyła sesja naukowa poświęcona prezentacji aktualnych wyników badań nad kulturą ludową Pomorza Gdańskiego. Zjazd odbył się we wrześniu 1991 roku. Wśród wygłoszonych referatów 5 zaprezentowali członkowie Oddziału Gdańskiego. Teresa Lasowa wspólnie z Romanem Tubają przedstawiła referat dotyczący muzealnictwa na Pomorzu Wschodnim, Tadeusz Sadkowski mówił o specyfice wschodniopomorskiego budownictwa sakralnego, Anna Kwaśniewska zaprezentowała dotychczasowe wyniki badań nad kulturą Żuław, Wiktoria Blacharska opowiedziała o badaniach etnograficznych rejonu Borów Tucholskich, Jerzy Kuniewski zaprezentował zagadnienia kowalstwa wiejskiego Kaszub i Kociewia będące wynikiem jego badań. W połowie lat 90-tych po kolejnych wyborach prezesem Oddziału Gdańskiego została Krystyna Szałaśna, dotychczasowy długoletni sekretarz, były kierownik Oddziału Etnografii MNG i niezwykle zasłużony dla regionu etnograf, która od 1993 roku ponownie podjęła pracę w Oddziale Etnografii MNG zajmując się z zaangażowaniem zagadnieniami sztuki ludowej i twórcami Pomorza.
po 2000 roku
W nowe tysiąclecie Oddział Gdański wchodzi kolejną organizacją ogólnopolskiego LXXVII Zjazdu PTL umiejscowioną tym razem w Jastarni. Zjazdowi towarzyszy konferencja Morska tradycja ludowa mieszkańców polskiego wybrzeża Bałtyku. Przeszłość, stan obecny, perspektywy. Oprócz zapoznania się z problemami rybołówstwa przedstawionymi na sesji uczestnicy zwiedzali muzea w Pucku i na Helu, odwiedzili Nadole, Swarzewo, Żarnowiec i oglądali sobótkową imprezę folklorystyczną. W roku 2008 przedstawiciele gdańskiego PTL-u (pracownicy Muzeum Etnograficznego w Oliwie) i poznańskiego PTL-u (dr Anna Weronika Brzezińska z IAKiE UAM w Poznaniu) realizowali wspólny projekt badawczy pt. Żuławy w poszukiwaniu tożsamości składający się z badań terenowych i sesji naukowej. Należy zaznaczyć, że projekt ten w jakiejś mierze realizował dawne postulaty dr Longina Malickiego na temat badań nad Żuławami we współorganizacji z ośrodkami uniwersyteckimi. Projekt zakończono wydaniem publikacji pokonferencyjnej. Rok 2008 był jubileuszowym rokiem 50-lecia Muzeum Etnograficznego w Oliwie. Z tej okazji uhonorowano założyciela Muzeum w Oliwie oraz wieloletniego prezesa gdańskiego PTL – dr Longina Malickiego tablicą pamiątkową, którą wmurowano przy wejściu do Muzeum Etnograficznego w Oliwie. Słupskim muzealnikom udaje się zrekonstruować zagrodę i powołać nowa placówkę muzealną w Swołowie. Co roku organizują konferencje pomorzoznawcze. Pracownicy Muzeum Zachodnio-Kaszubskiego w Bytowie wydają rocznik Nasze Pomorze, w którym zamieszczają artykuły na temat badań Pomorza ze szczególnym podkreśleniem etnografii ziemi bytowskiej. Pracujący w bytowskim muzeum Jaromir Szroeder w ramach projektu Cassubia Incognita zebrał i wydał płytę z nagraniami muzyki Kaszub. Muzeum Ziemi Puckiej z inicjatywy Mirosława Kuklika rozpoczęło wydawanie w 2002 roku rocznika o nazwie Zapiski Puckie o mocno regionalnym charakterze. Sukcesem było także wydanie wraz ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Helu zapomnianej pracy Bożeny Stelmachowskiej na temat helskich rybaków. Muzealnicy skansenowscy mają możliwość publikacji w Biuletynie Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu, którego redakcją zajmuje się Tadeusz Sadkowski – członek gdańskiego PTL-u i pracownik Muzeum we Wdzydzach. W roku 2010 ukazała się praca habilitacyjna dr Anny Kwaśniewskiej (członka gdańskiego PTL-u, obecnie pracownika naukowego powstałego w Gdańsku w 2010 roku Zakładu Etnologii UG) pt. Badania etnologiczne na Kaszubach i Pomorzu Wschodnim w XIX i XX w. Ważnym osiągnieciem publikacyjnym jest wydanie pracy Józefa Gajka Struktura etniczna i kultura ludowa Pomorza Gdańskiego w opracowaniu Anny Kwaśniewskiej. Dużą działalność naukowo-badawczą, konferencyjną i wydawniczą w zakresie afrykanistyki przejawia ks. dr hab. Jacek Pawlik – werbista będący także członkiem gdańskiego PTL-u, pełniący funkcję wykładowcy i prodziekana Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Nowi członkowie PTL sięgają po inne niż dotychczas tematy badawcze kierując swoją uwagę na antropologię współczesności. Katarzyna Kulikowska (wiceprezes w latach 2012-2016) we współpracy gdańskiego PTL z Wydziałem Nauk Społecznych UG przygotowuje dwie konferencje Śmieć w kulturze (2013 rok) oraz Kulturowe analizy patriotyzmu (2014 rok). W 2012 roku w Muzeum w Bytowie odbyło się spotkanie poświęcone wspomnieniom dotyczącym badaczy Pomorza i Kaszub. Opowiedziano o badaniach prof. Józefa Gajka, prof. Bożeny Stelmachowskiej, dr Longina Malickiego, prof. Ryszarda Kukiera, prof. Jadwigi Kucharskiej i badaczach muzyki kaszubskiej. W kolejnym roku również w Bytowie spotkali się członkowie trzech Oddziałów PTL : łódzkiego, toruńskiego i gdańskiego, aby podzielić się swoimi zainteresowaniami i tematami badawczymi. Spotkanie odbyło się pod hasłem My współcześni ludoznawcy – zainteresowania i problemy. Prof. Anna Kwaśniewska w 2013 roku powołuje zespół etnografów (w którym znalazło się także wielu członków gdańskiego PTL) do projektu terenowych badań niematerialnego dziedzictwa Pomorza Wschodniego, które to badania uwieńczone zostaną monografiami. Iwona Świętosławska (kustosz w Oddziale Etnografii MNG, obecny sekretarz PTL) prowadzi badania nad kaszubskimi grupami kolędniczymi – gwiżdżami. Uwieńczeniem jej badań terenowych prowadzonych wspólnie ze studentami etnologii UG w 2014 roku jest jej publikacja pt.: Chceta wa lëdze gwiôzdkã widzec? Opowieść o kaszubskich kolędnikach wydana przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w Gdańsku oraz film A wczora z wieczora z przedstawieniem kolędowania przez zespół gwiżdży z Tuchlinka. Dzięki temu ten pradawny kaszubski zwyczaj kolędniczy został po raz pierwszy tak rzetelnie i kompleksowo opracowany.
Jubileuszowy rok 2017 związany jest z czwartą organizacją przez Oddział Gdański Ogólnopolskiego XCIII Zjazdu PTL, którego lokalizację na terenie Kaszub Północnych zaproponował prezes PTL OG Mirosław Kuklik. Zjazd umiejscowiony w Gniewinie połączony był z jubileuszem 30-lecia zagrody gburskiej w Nadolu i konferencją związaną z 200-letnią rocznicą urodzin Floriana Ceynowy pt. Regiony i regionalizmy w perspektywie antropologii kulturowej. Miedzy pasją i metodą. W dwudniowych obradach panelowych przedstawiono szereg zagadnień związanych z regionalizmem w wymiarze zarówno lokalnym jak i światowym. Oprócz naukowej refleksji nad regionalizmem pokazano także miejscowe zwyczaje jak: Ścinanie Kani w Dębkach, Sobótkę Jastarnieńską, Święto Kupały w Grodzisku w Sławotówku. Dużą atrakcją dla uczestników Zjazdu był udział w morskiej pielgrzymce rybaków w święto Piotra i Pawła przez Zatokę Pucką.
Oddział Gdański jest jednym z liczniejszych Oddziałów PTL. Mimo zaprzestania działalności Koła Ormian (2012 rok) liczebność członków gdańskiego PTL rokrocznie wzrasta. Stan członkowski na 2017 rok wynosi 73 osoby. Fakt, że większość aktywnych członków gdańskiego PTL pracuje w muzeach Pomorza (Gdańsk, Słupsk, Kluki, Wdzydze, Lębork, Tczew, Bytów, Puck) powoduje, że działalność zawodowa mocno łączy się z PTL-owską. Etnografowie pomorscy w ramach działalności oświatowej prowadzą lekcje, warsztaty, prelekcje związane głównie z regionalną etnografią. Biorą udział w licznych jury konkursów na sztukę ludową, konsultują i opiniują prace współczesnych twórców ludowych. Organizują w swoich macierzystych muzeach imprezy i jarmarki prezentujące folklor, rękodzieło i sztukę regionu Pomorza. Nie sposób wyliczyć wszystkich działań i projektów prowadzonych przez członków Oddziału Gdańskiego PTL w realizacji celu określonego przez założycieli Oddziału jako: szerzenie i pogłębianie wiedzy i popieranie rozwoju kultury ludowej Pomorza Gdańskiego oraz prowadzenie badań i publikowanie.
